Home What do we offer ? Contact Video

TRAININGS

18/10/2024 - ‘Inclusieve’ en ‘Extractieve’ instituties

Drie artikels in De Standard van afgelopen week deden mij ontwaken uit een zéér lange winterslaap op deze blog. 

Aanleiding en ‘kapstok’ is de ‘Nobelprijs’ voor Economie dier aan Daron Acemoglu, Simon Johnson en James Robinson werd uitgereikt. 

‘Inclusieve’ en ‘Extractieve’ instituties
De centrale stelling van Acemoglu (57) en zijn twee medeonderzoekers is dat niet grondstoffen, klimaat of de geschiedenis bepalen of een land al dan niet welvarend is, maar de kwaliteit van de politieke instituties. Onder instituties wordt een palet van instellingen gerekend, gaande van justitie, onderwijs tot belastingstelsels. Acemoglu en Robinson maken een onderscheid tussen welvarende landen met “inclusieve” instituties en landen met “extractieve” instituties”, legt De Standaard (15/10/24) uit. 

In het boek Why Nations Fail vind je de hele onderbouw van hun stelling, samen met uitgebreide voorbeelden van beide vormen van bestuur. In essentie komt er eigenlijk op neer dat bij ‘extractief’ bestuur de welvaart vooral vloeit naar wie aan het stuur zit of eraan verbonden is. Bodemrijkdom of andere bronnen van rijkdom worden ‘geëxtraheerd’, zonder dat de rest van de bevolking in de welvaart deelt.

‘Inclusief bestuur doet de welvaart beter groeien omdat de welvaart beter verdeeld wordt en terugvloeit naar de bevolking, waarbij ook meer geïnvesteerd wordt in opleiding en goede werkomstandigheden.

De enorme inkomensverschillen tussen landen verkleinen is een van de grootste uitdagingen van onze tijd. De laureaten hebben het belang aangetoond van maatschappelijke instellingen om dat te bereiken”, motiveert Jakob Svensson, voorzitter van de Commissie voor de prijs in de economische wetenschappen, de keuze voor het drietal” (cf. De Standaard).

Van economieprofessor Koen Schoors (Ugent) krijgen de laureaten niks dan lof, plus een extra pluim omdat Acemoglu een heel breed zichtveld heeft. Hij pleitte bijvoorbeeld in een ander uitstekend boek, Power and Progess, voor het reguleren – of minstens overwogen bijsturen – van A.I. en techbedrijven. 

In feite is de drijfveer hier dezelfde: zorg er door doordacht bestuur en beleid voor, dat de hele bevolking een graantje meepikt van de welvaart die ontstaat bij de ontwikkeling van A.I. en doorgedreven automatisering. Wat we op dat vlak in realiteit zien gebeuren, voorspelt eerder een ‘extractieve’ toekomst, waar alleen enkele gigantische bedrijven, hun directie en de aandeelhouders rijk van worden.

Nobel voor economie afschaffen?
Twee dagen later tapt Hoofddocent Geschiedenis Wouter Ryckbosch in een opiniestuk (De Standaard 16/10/24) uit een heel ander vaatje.

De Nobelprijs zou alleen naar exacte wetenschappers mogen gaan. De Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel die de Zweedse Nationale Bank uitlooft kan maar beter verdwijnen omdat economie geen exacte wetenschap is: “Of een economische ontdekking van groot belang is, hangt goeddeels af van morele en politieke vragen over wat we als maatschappij wenselijk vinden. Of economische modellen valide zijn, is gestoeld op aannames over de essentiële aard van mens en maatschappij”. 

Opvallend is ook dat deze auteur het concept van Acemoglu op een heel eigen manier inkleurt: “Inclusieve’ instituties, waarbij politieke macht gedeeld wordt en privé-eigendom gerespecteerd wordt (ruwweg democratisch en kapitalistisch dus), waren historisch die plaatsen die er economisch op vooruitgingen, terwijl landen met extractieve instituties in een neerwaartse spiraal terechtkwamen”.

Ik viel bijna van mijn stoel terwijl ik dit opiniestuk aan het lezen was.

Het ‘democratisch kapitalisme’ van de VS kan je niet anders dan extractief noemen, lijkt me.

En uiteraard is economie niet even ‘exact’ als fysica, scheikunde, fysiologie of geneeskunde (hoewel onze objectieve kennis ook in die wetenschappen de afgelopen eeuwen ook niet in graniet gebeiteld was). Ik hoop dat economen begrepen hebben dat hun domein niet echt aangestuurd wordt  door een onzichtbare, rationele economische hand, waarin Adam Smith hen heel lang deed geloven.

Juist daarom is economie een belangrijk domein geworden, dat een Nobelprijs zeker verdient. Ik zou er nog een aparte Prijs aan toevoegen voor Gedragskunde. Want we hebben grote nood aan meer inzicht in de emotionele, culturele en diepmenselijke drijfveren die ons gedrag bepalen. De mechanismen waarmee individuen beslissingen nemen en bepalen wat ze doen en laten is inderdaad ‘volatiel’ en moeilijk voorspelbaar. Maar het bepaalt wel wat we doen en laten: individueel, in groep / regio / land en ook als we President, minsiter, bestuurder of aandeelhouder zijn. Zelfs wanneer we heel rationeel en weloverwogen proberen te besturen, spelen onze emoties, cultuur en percepties nog altijd een rol in het beleid.

Dat gebrek aan ‘exactheid’, voorspelbaarheid enreproduceerbaarheid van de manier waarop we denken en beslissen, is precies wat ons mensen maakt. We moeten dat koesteren, maar tegelijk ook proberen te begrijpen hoe die ‘ongrijpbare’ radertjes draaien.

Daarom verdienen Acemoglu en zijn collega’s van harte hun Nobelprijs (en een pak meer aandacht).

Lieze Daniels
Zaterdag 12 oktober las ik het derde artikel dat me aanzette deze blog te schrijven. Wie doorbeet tot achteraan, kon in de regionale rubriek Antwerpen (De Standaard 12/10/24) het verhaal lezen van Lieze Daniels (29). Ze heeft een zeer zeldzame aandoening: het syndroom van Kniest.

Dwerggroei, kraakbeen problemen, glaucoom, cataract en een resem tegenvallers en ongelukken… Het leven heeft deze jonge vrouw zowat de slechtst mogelijke kaarten bedeeld. Desondanks straalt de moed en de wil om zo normaal mogelijk te leven van haar af. Maar ook administratief loopt ze telkens tegen de muur. 

Je zou denken dat dit een verhaal is van kommer en kwel, maar ik las het eerder als een pleidooi om nooit de moed te laten zakken en altijd verder te blijven zoeken naar oplossingen. Het is ook een voorzet om nog maar eens de leuze te bewijzen die mijn leven ook bepaalt: The Network Always Wins !

Want Lieze zou uit haar isolement kunnen breken indien ze een geleide-/therapiehond zou kunnen krijgen. En daarvoor is een crowdfunding gestart op www.steunactie.be

Wanneer ik dit schrijf is nog maar 4.000€ van de nodige 25.000€ verzameld.  Tijd voor ons allemaal om de ‘inclusie’ van Acemoglu – en het delen van onze welvaart – ook gul in werking te zetten, vind ik.

Dirk BROECKX

18/10/2024

 


‹‹Back






Copyright © 2024 Dirk Broeckx – All rights reserved.
Privacy beleid | Sitemap
Webontwikkeling Siteffect