Mits wat up-and-downs en enkele stop-and-go’s komt de Coronavaccinatie goed op gang. In de back-office van de bijna honderd vaccinatiecentra zien we dat de planning de gewenste groeicurve behoorlijk volgt. Het wordt zelfs interessant de verschillen op vlak van leeftijd en regio op te volgen. In Vlaanderen kloppen de cijfers: zeer hoge percentages, eerst in de woonzorgcentra en bij de alleroudste cohorten, samen gevaccineerd met hun zorgverstrekkers. In Brussel laten ouderen zich minder vaccineren en is men dus al toe aan de 55-plussers.

Dan duiken de ‘prioritaire groepen’ terug op. Daarrond is lang en heftig gediscuteerd. Maatschappelijk draait het rond solidariteit; medisch rond risico inschatting (veel natte-vinger-werk en evenveel opinies als er epidemiologen zijn); organisatorisch is het een kluwen.

Drie miljoen vaccins op luttele weken
Maar is het wel zo ingewikkeld? Moet het echt vier maanden duren voor de ziekenfondsen en de artsen een lijst produceren van prioritaire groepen op basis van respectievelijk medicatieconsumptie en medisch dossier?

Men lijkt te vergeten dat we tussen begin september en eind november 2020 ruim 3 miljoen (gewone) griepvaccins via de apotheek hebben verdeeld naar diezelfde risicogroepen. Daar heeft toen geen haan naar gekraaid, want alle gegevens en programma’s staan klaar.

Lang voor men in Brussel de (complexe) prioriteitsregels op een rijtje had, waren we in de zomer al begonnen met reservatielijsten aan te leggen (inclusief telefoonnummers) van patiënten in de apotheek waarvan we wisten dat ze hoog-risico waren en/of hoorden dat ze kandidaat waren om zich te laten vaccineren. Toen de vaccins eindelijk aankwamen, werden ze op luttele weken verdeeld, netjes in volgorde van prioriteit.

Te strakke regels
Enig probleem (en grote frustratie): de overheid was zo voorzichtig en traag, dat ze pas midden december het licht op groen zette voor niet-prioritaire patiënten. Dat kwam veel te laat, want de meesten hadden er dan geen zin meer in of waren langs achterpoortjes of via bedrijfsvaccinaties al aan een vaccin geraakt.

Een tiental zorgvuldig en volgens de strakke regels opgespaarde vaccins hebben we dus recent (op eigen kosten) moeten laten vernietigen!

Het Gedeeld Farmaceutisch Dossier
Waarom kunnen apothekers risicopatiënten zo vlot identificeren?

Elke aflevering van een voorgeschreven of voorschriftvrij geneesmiddel (op naam afgeleverd) noteren apothekers al decennia in hun elektronisch patiëntendossier in de apotheek. Dat is wettelijk geregeld. Sinds een tiental jaar worden die gegevens (GDPR-proof) gedeeld in het ‘Gedeeld Farmaceutisch Dossier’ (GFD). Dat is een unieke authentieke databank, gebouwd en gefinancierd door de apothekers. Het bevat registraties van 12 miljoen patiënten, waarvan 9 miljoen ‘actieve’ dossiers, d.w.z. patiënten met minstens 1 registratie tijdens de afgelopen 12 maanden.

Die persoonlijke gegevens zijn versleuteld en centraal ‘onleesbaar’. Alleen apothekers die een therapeutische relatie hebben met de patiënt (persoonlijk contact en zorg dragen voor een persoon) kunnen ze nominatief inkijken. Daarenboven moet de patiënt zijn (federale) ‘geïnformeerde toestemming gegevensdeling’ hebben gegeven.

De apotheker ziet dan, naast de afleveringen die hij zelf heeft gedaan, ook diegene uit andere apotheken (zonder info over welke apotheken).

De apotheek-computer kan de gegevens analyseren, zonder dat de apotheker ze fysisch moet openen op het scherm. Die mogelijkheid werd ontwikkeld om systematisch patiënten te identificeren die in aanmerking komen voor de extra begeleiding van hun vaste ‘huisapotheker’. Dat zijn momenteel ‘polypathologische’ patiënten, met minstens vier verschillende terugbetaalde medicaties, waarvan één chronisch. Een algoritme in het programma van de apotheek, checkt het GFD in de achtergrond en geeft een signaal wanneer de patiënt aan het profiel beantwoordt. De apotheker kan de patiënt meteen uitnodigen en uitleggen waar deze begeleiding goed voor is.

Dat is een stukje artificiële intelligentie en populatiemanagement in één klap. Zonder veel poeha, maar wel met een enorme tijds- en efficiëntiewinst. Het gebeurt discreet en respectvol voor de privacy.

Griep sensibilisering
Een gelijkaardig algoritme helpt de apothekers elk jaar om de risicogroepen voor de seizoensgriep-vaccinatie te identificeren. Vanaf juni of juli overloopt de computer telkenjare het GFD bij elke aflevering op voorschrift of op naam van de patiënt, op zoek naar een reeks geneesmiddelen die significant zijn voor relevante chronische aandoeningen (o.m. diabetes, astma/COPD, bloeddruk, hartfalen, HIV-remmers, leeftijd, etc.).

Desgevallend verschijnt een pop-up en kan de patiënt worden uitgenodigd om zich te laten vaccineren of een vaccin te reserveren.

Nabijheid, persoonlijk contact en vertrouwen
Het GFD is een bijzonder krachtige tool wanneer men – zo goed als exhaustieve – bevolkingsgegevens wil gebruiken, zowel voor individuele begeleiding als voor populatiemanagement.

Want uiteraard wordt het GFD in de eerste plaats gebruikt om de patiënt individueel te begeleiden: Welke medicatie heb je recent gekregen? Is dit hetzelfde merk van generiek als je gewoon bent? Is de dosering of hoeveelheid veranderd? Neem je deze medicatie regelmatig in (lees: heb je de juiste hoeveelheid gekregen, ten opzichte van de beoogde posologie)? Hoe heette dat product ook weer, dat ik maanden (jaren) geleden heb gekregen?

Uiteraard komen er soms vragen waar we al die informatie halen. Dat kan je als persoonlijke vertrouwensman of -vrouw heel goed uitleggen en zelfs tonen, inclusief bovenstaande voorbeelden ‘waarvoor en hoe’ we deze gegeven gebruiken en hoe we garanderen dat ze veilig bewaard worden (‘in een systeem dat ik met mijn collega’s heb laten bouwen en dat we zelf beheren’).

De kleinschaligheid en ‘nabijheid’ waarmee het GFD gebruikt wordt, schept ook vertrouwen. Dit is geen databank waar ‘in Brussel, door God-weet-wie’ naar gekeken wordt. Vaak is het zelfs alleen de apotheekcomputer die de gegevens ‘ziet’.

Confidentialiteit wordt dan heel tastbaar. Vertrouwen wordt verdiend.

NIH (Not Invented Here) Het ging mijn petje te boven waarom de overheid maanden van onderhandeling en een rits nieuwe software en projecten nodig had om risicogroepen voor de Corona-vaccinaties te laten identificeren door ziekenfondsen en artsen. Minstens 6 computersystemen (van de landsbonden) en tienduizenden computers van artsen (met een tiental verschillende softwarepakketten) moesten via nieuwe, aparte routines de gegevens doorgeven aan een (nieuw) systeem dat de gegevens centraal verwerkte. Waarom? Ik kom niet verder dan Not Invented Here: ‘omdat we het niet zelf, centraal, in Brussel, hebben uitgevonden.

GFD: hoe kan het nog verder?
Laat dat alles de pret niet bederven in de apotheek. Het GFD staat als een paal en kan de rol van de apotheker in populatiemanagement en patiënten begeleiding alleen maar versterken.

De eerste nieuwe ontwikkelingen zijn intussen een feit:

• Apothekers leveren de noodpil af met onmiddellijke terugbetaling. Ook dit wordt in het GFD geregistreerd, zodat we het gebruik ervan beter kunnen opvolgen op individueel en globaal niveau.
  Bij repetitief individueel gebruik: sterker motiveren om samen met de arts correcte contraceptie te kiezen. Globaal of lokaal populatiemanagement: naar welke doelgroepen zijn specifieke preventie campagnes nuttig?
   
• Apothekers leveren Corona Zeltesten af met terugbetaling aan patiënten met Verhoogde Tegemoetkoming, na GFD-controle op de terugbetaalde hoeveelheden (maximaal 2 per persoon per week), zelfs indien men bij meerdere apotheken langsgaat.
   
• Het GFD laat toe om, naast geneesmiddelen of aanverwante producten, ook prestaties te registreren (via pseudo-CNK nummers). Hierdoor wordt het ook mogelijk om zorgtrajecten beter op te volgen: heeft deze patiënt reeds alle diensten of begeleiding gekregen waar hij recht op heeft?

Medicatieoverzicht
Mits de posologie toe te voegen, kan het GFD automatisch een zeer compleet ‘medicatieoverzicht’ genereren. In combinatie met ‘Voorschrift Op Zak’ – de nieuwste tool waarmee de patiënt al zijn beschikbare voorschriften op Recip-e kan bekijken en beheren – krijgt elke patiënt vanuit de apotheek nu reeds een compleet overzicht van al zijn medicatie op zak, in zijn smartphone.

De combinatie van de voorgeschreven en afgeleverde medicatielijnen noem ik ‘medicatieoverzicht’ omdat het zonder enige interventie een compleet beeld genereert van alle reeds geregistreerde, authentieke gegevens. Het vervangt het ‘medicatieschema’ niet. Maar het is wel veel krachtiger, omdat het voor alle patiënten automatisch alle beschikbare gegevens ontsluit.
Het medicatieschema richt zich hoofdzakelijk op een beperkte (polypathologische) groep patiënten; het is daarenboven bijzonder arbeidsintensief (arts of apotheker moet het ‘maken’) en het loopt nog steeds kwalitatief mank (het moet bewust ‘onderhouden’ worden en softwarematig loopt het nog lang niet altijd vlot).

Ook hier speelt NIH een negatieve rol: de overheid blijft zeer veel tijd en geld steken in een centraal medicatieschema-systeem, in plaats van te bouwen met de Lego-blokjes van Recip-e en GFD, die voor het rapen liggen…

Dirk BROECKX
dbrx@telenet.be