Aha-Erlebnissen zijn zeldzaam in de actualiteit rond de gezondheidszorg. Vaak wordt ik een beetje moedeloos omdat er zo weinig echte innovatie is. Mijn hart ging zaterdag dus echt sneller slaan toen ik de artikels las over ‘Positieve Gezondheid’ als de nieuwe koers van de CM.

Buikgevoel
Niet alleen slaan Van Gorp e.a. de nagel op de kop met het model dat ze willen ontwikkelen en uitdragen; ik moedig hen ook aan om nog een pak verder door te denken in die richting. We denken immers als enkele eeuwen dat gezondheidszorg gebaseerd moet zijn op rationele wetenschap en harde evidence based medicine. En dat is waar: dat is het ‘Olympisch minimum’, wanneer je goede gezondheidszorg wil bieden. Maar met wetenschap en rationaliteit alleen geraak je niet aan de eindstreep. Om die te halen, met succes, moet je er immers rekening mee houden dat mensen zich niet rationeel gedragen; dat ze al die wetenschap niet zomaar voor waar absorberen en toepassen. Indien men zich al gedraagt in de richting die de ratio en de wetenschap aangeven, dan is de beslissing nog altijd eerst door de filter van ons lymbisch systeem gelopen. Dat is ons ‘buikgevoel’, dat veel sterker doorweegt dan we denken.

In het spinnenweb van de positieve gezondheid, die de kern blootlegt van die nieuwe aanpak, staan allemaal begrippen die je nauwelijks kan meten of rationaliseren: vrolijk zijn, zich sociaal goed voelen, dankbaarheid, erbij horen, lekker in je vel zitten.

Het zijn nochtans de peilers van het welzijn die meteen een solide bodem vormen waarop we onze gezondheid en dus ook de gezondheidszorg zouden moeten bouwen.

Tuinhuisje
‘Zouden moeten...’, want we doen dat niet. We hebben de afgelopen decennia een gezondheidszorg en een ziekteverzekering gebouwd die haast al haar geld stopt in het herstellen van wat fysiologisch en mentaal fout gelopen is. We betalen daarbij alleen voor wat we medisch en farmaceutisch doen en niet voor het resultaat dat we bereiken.

Dat systeem afbouwen zal nooit zomaar lukken. De weerstand tegen verandering (‘change’), een haast genetisch ingebakken medische cultuur en een onontwarbaar kluwen van wetgeving en monopolies maakt afbouwen zo goed als onmogelijk.

Ik hoop dat Luc Van Gorp en de CM inzien dat je ook op dit vlak veel meer met ‘de mens’ zal moeten rekening houden. Dan opent zich een alternatieve weg naar verandering, namelijk door naast de mastodont en staalharde bunker van ons zorgsysteem een aantrekkelijk tuinhuisje te bouwen, waarin dat nieuwe model zich kan ontwikkelen. Allicht gaan dan steeds meer mensen – die we nu nog zorgverstrekkers en patiënten noemen – voorzichtig proeven van het alternatief en kan het tuinhuisje zo stilaan groter en belangrijker worden.

Een organisatie van de envergure van de CM beschikt gelukkig over veel volk en middelen om een dergelijk project meteen voldoende kritische massa te geven om niet door het establishment platgedrukt te worden. De sterren staan ook gunstig: we zijn allemaal op zoek naar een manier om rond ‘preventie’ een haalbaar businessmodel te bouwen. En begrijp aub het ‘business’ stuk in dat model niet pejoratief: het wil gewoon zeggen dat het nieuwe model economisch leefbaar zal gemaakt moeten worden voor iedereen die erbij betrokken wordt van ‘vraag’, over ‘aanbod’ en ‘service’ tot ‘vergoeding’ of ‘terugbetaling’.

Naarstig bezig geweest
Het was lang stil rond “de7de” en ik kreeg veel vragen van trouwe lezers wat er aan de hand was. De verklaring was eenvoudig: ik was te sterk bezig met intussen vijf jaar éénlijn.be en de afgelopen zeven maanden heb ik de eigen apotheek grondig verbouwd. De apotheek (3.0?) van “the day after tomorrow” staat er nu. De volgende maanden wordt het nog keihard werken aan de ‘content’ van de vele nieuwe digitale technologieën waarover we nu beschikken. En vlak na de zomer start een nieuwe reeks P4F in samenwerking met Febelco, waarbij we kleine groepjes apothekers een inspirerende onderdompeling en belevenis willen bieden in die nieuwe omgeving.

Maar het bericht in de krant van zaterdag was inspirerend genoeg om nog eens in de digitale pen te kruipen en dit stukje te produceren.

Ik heb twee bedoelingen: lees het artikel (in de krant of KLIK HIER als je geen Standaard lezer zou zijn). Laat je al eens even meevoeren naar dat nieuwe paradigma. En begin aub niet direct met de ‘Europese Vragen’ waar Peter Hinssen ons voor waarschuwde: zet je geest open voor de innovatie en begin met positieve gedachten. Het gaat ook over ‘positieve gezondheid’, hé !

Compliance
Het tweede doel van dit stukje richt zich naar Van Gorp en zijn medestanders. In de marge van de queeste naar het nieuwe model, moedig ik iedereen aan om meteen door te denken over compliance en adherence. Allicht realiseert men het zich niet, maar het model bevat meteen de basisingrediënten om ook op vlak van ‘therapietrouw’ een nieuwe wereld te openen.

Wil je het gedrag van mensen veranderen, dan volstaan informatie, begeleiding, raadgeving en duidelijke instructies niet. Dat helpt slechts bij een minderheid (ongeveer een kwart) van de bevolking omdat die vanzelf gemotiveerd is om gezonder te leven. Ook gezondheidswijsheid bevorderen is zinvol, maar onvoldoende.

Gedragspsychologie en gedragseconomie leren ons dat houding en gedrag pas echt gaan veranderen wanneer we onze persoonlijke reden hebben gevonden om dat te doen. Met andere woorden: om gezonder te gaan leven (voeding, beweging, mentale weerbaarheid....) of een voorgeschreven behandeling optimaal te volgen (therapietrouw, adherence...) heb je nood aan een persoonlijke drijfveer, die je motiveert en meteen ook kan helpen om van die dingen een dagelijkse (goede) gewoonte te maken.

Motivatie is niet rationeel
Die motivatie ligt niet in de rationele, maar in de gevoelsmatige sfeer: mensen nemen hun medicatie niet omdat ze ervan zullen genezen of om te voorkomen dat ze zieker zouden worden. In het beste geval zullen ze ‘instructies’ die hun zorgvertrekkers geven in die zin een tijdje volgen. Maar definitief ‘zelf’ aan het stuur gaan zitten van je gezondheidszorg, doe je alleen wanneer je een persoonlijke reden vindt.

Die zit haast altijd in de sfeer van zowat alle punten die je op het spinnenweb van de positieve gezondheid terug vindt: Wat kan ik voor mijn eigen levenskwaliteit winnen? Of nog sterker: ik doe dit niet voor mezelf, maar omdat ik voor mijn familie, partner, kinderen, kleinkinderen... wil kunnen blijven zorgen. Omdat ik voor hen en mijn vrienden ‘er wil zijn en blijven’.

Luc Van Gorp, mij heb je al mee. Ik kom graag mee bouwen aan het tuinhuisje. Of ik wil met plezier in de tuin ervan een prieeltje komen aanleggen om motivaties te kweken voor gedragsveranderingen en compliance. Denk misschien meteen breder dan alleen aan artsen: mijn collega’s apothekers kunnen met het model van ‘positieve gezondheid’ en preventie ook wonderen doen.

Dirk BROECKX – 27 mei 2018

Lees hier de artikelen in De Standaard 26 mei 2018