De Paashaas is gul geweest dit jaar. Honderden (ruim duizend ?) apothekers nemen deel aan een leerrijke reeks avonden over ‘Zelftesten in de Praktijk’. De Orde van Artsen maakte een week geleden een ferme bocht in de goede richting door het nut en de verdeling van dergelijke testen in de apotheek te erkennen.

Zelftesten breken dus eindelijk door in de apotheek. Maar er is toch nog veel werk aan de winkel om dat nieuwe segment nog veel meer ‘added value’ te geven in de apotheek. Laten we daar gauw werk van maken.

Opleiding
Er loopt deze weken een heuse ronde van Vlaanderen met een tiental opleidingsavonden rond een resem nieuwe zelftesten in de apotheek. Broederlijk naast elkaar demonstreren alle leveranciers hands-on hoe je al deze testen kan gebruiken. Prof. Stove (UGent) legt een solide kritisch-wetenschappelijke basis.

De belangrijkste boodschap?  De huidige testen zijn ‘slechts’ een belangrijke tussenstap naar nieuwere en nog veel gebruiksvriendelijkere technologieën die er aankomen. Burgers en patiënten zullen hun gezondheidstoestand in de toekomst nog veel vlotter kunnen (zelf)meetbaar maken. Het is belangrijk dat de apotheek het eerste-keuze ankerpunt wordt, waar de producten en de begeleiding vlot toegankelijk zullen zijn.

Als je kan, moet je eens bekijken waar imec in Leuven aan werkt. Het perspectief dat gezondheid eindelijk echt – via real life data –  meetbaar wordt, komt stilaan in zicht.

Advies van de Orde der Artsen
In het besluit van het advies van de Orde der artsen lezen we:

‘(...) Het gebruik van zelftesten beantwoordt aan een vraag van de burger en kadert in de empowerment van de patiënt.

Omwille van de patiëntveiligheid is de nationale raad van mening dat zelftesten enkel mogen afgeleverd worden in een apotheek. De verkoop in aanwezigheid van een apotheker biedt immers de garantie dat de aflevering op maat van de patiënt en met de nodige informatieverstrekking gebeurt. Het geeft ook een waarborg omtrent de authenticiteit, de betrouwbaarheid en houdbaarheid van de testen (...)’.

Het heeft jaren geduld en hard werken gevraagd van heel veel mensen, maar nu maken de artsen ook de bocht van 180° die de Orde van Apothekers al een tijd geleden had genomen. Dit opent eindelijk de weg naar meer samenwerking tussen artsen, apothekers en klinische labo’s om – elk met zijn eigen meerwaarde – te gaan samenwerken rond nieuwe concepten, gerichte preventie, snellere en betere depistage en permanente(re) opvolging van patiënten.

Alles kan beter
Maar zoals Mark Uytterhoeven in zijn onvolprezen programma al aangaf: ‘alles kan beter’. Er zijn namelijk drie chantiers waar we snel werk van zouden moeten maken, willen we die brede distributie van zelftesten in de officina extra meerwaarde geven:

• QR-codes
• Weg met “positieve en negatieve resultaten”
• Data sharing

QR-codes
De huidige zelftesten richten zich tot een relatief hoog opgeleid publiek. Niet alleen de aard van de testen (wat ze meten), maar ook de behoorlijk complexe handelingen om de testen correct uit te voeren, vernauwen de doelgroep tot mensen die haast allemaal vlot toegang hebben tot een laptop of smartphone.

Als we niks extra doen, moeten we ze aan de slag laten gaan met een geschreven handleiding (bijsluiter) en/of verwijzen naar de website van de fabrikant waar soms instructievideo’s te vinden zijn. Het lijkt evident dat je de testen makkelijker en correcter zal uitvoeren, indien je visueel, stap voor stap, kan zien hoe het moet.

Maar indien op elke verpakking een QR code aangebracht zou worden, kan de gebruiker meteen het juiste filmpje openen op zijn smartphone. Zo verhogen we aanzienlijk het gebruiksgemak en de kans dat die moderne tools effectief gebruikt worden. Mogen we meteen dromen van een Belgische versie van Kijksluiter.nl ? Dat platform verzamelt bij onze Noorderburen heldere, goed onderbouwde informatie- en  instructievideo’s vanuit diverse bronnen. De toegang wordt verleend door je eigen apotheker, waardoor dit een virtuele extensie wordt van diens advies.

Reactie van de fabrikanten op dit idee: we willen wel, maar zal het FAGG hiermee wel akkoord gaan ? Ze vrezen een lastige procedure.

Weg met “positieve en negatieve resultaten”
De uitslag van de zelftesten wordt klassiek vertaald in “positieve” of “negatieve” resultaten. Artsen, wetenschappers en overheid zijn zodanig vertrouwd met dit taalgebruik, dat men er niet bij stilstaat dat – hoe correct ook – het zeer verwarrende termen zijn voor Jan Modaal.

Instinctief denk je natuurlijk dat een “positieve test” goed nieuws is. Dat is soms, maar meestal niet het geval. Bij zwangerschapstesten (die al veel langer op de markt zijn) heeft men dat al lang begrepen. Men benoemt het resultaat gewoon “zwanger” of “niet zwanger”. Dat voorkomt ook een emotioneel knelpunt: weten dat men zwanger is, kan extreem positief zijn, maar het valt soms ook zwaar tegen.

Helder benoemde resultaten
Mag ik dus een lans breken om – zeker in de apotheek – dit meteen juist aan te pakken. Laten we systematisch het resultaat benoemen zoals het is: bijvoorbeeld een “positieve ijzer-test” wil zeggen dat er te weinig ijzer in je bloed gemeten werd. Resultaten worden dus best gewoon benoemd zoals ze zijn: “te weinig ijzer” of “ijzer normaal”.

Dat is misschien niet 100% accuraat, maar wel veel bevattelijker voor de patiënt. In de ‘kleine lettertjes’ van de bijsluiter kunnen perfect de nuances worden uitgelegd: het resultaat geeft alleen een uitspraak ten opzichte van standaard waarden die vastgelegd werden en moet verder met uw arts besproken worden. Het wordt ook makkelijker om aan te dringen om de juiste opvolgstappen te nemen (bv. doorverwijzen naar de arts) wanneer de gebruiker duidelijk begrijpt wat de uitslag van zijn test precies wil zeggen.

Dus weg met ‘positieve of negatieve resultaten’: laat ons samen nadenken hoe we de resultaten van elk type test vertalen via een bevattelijke (‘positieve of negatieve’) benoeming van de uitslag. Mag ik hopen dat het FAGG ook hier snel oren naar heeft en iemand alle stakeholders bijeen brengt voor de denkoefening ?

Data sharing
Zelftesten doe je eigenlijk nooit alleen. Het feit dat je een test hebt gedaan en het resultaat ervan moet je vlot kunnen delen met je zorgteam. Je moet ook bijhouden in de tijd welke testen je gedaan hebt en weten wanneer je ze zinvol best herneemt. Dat veronderstelt dat de gebruiker vlot data moet kunnen opslaan en toegang geven aan de leden van het zorgteam.

Actiepunt 19 van het eGezondheid Actieplan werkt ook aan dit vraagstuk. Het zou goed zijn, indien men meteen voorziet dat gegevens uit alle zelftesten, verdeeld in de apotheek, daar kunnen aan toegevoegd worden.

Conclusie
Zoals ik al zei: de Paashaas was dit jaar zeer gul, maar er is nog veel werk aan de winkel. Mag ik hopen dat de drie extra’s op dit verlanglijstje er snel komen ?

Het zou mooi zijn, indien de Kerstman ze nog dit jaar onder de kerstboom zou kunnen leggen.

Dirk BROECKX – 17 april 2017