7/10/2010 - Bijsluiterlezers
Tweemaal deze week stond de bijsluiter even in de aandacht. Er wordt hard gewerkt aan het leesbaar maken ervan en soms kan een zetduiveltje dat harde werk om zeep helpen. Maar bovenal moet dat moment van aandacht voor de PIL (Patient Information Leaflet) ons doen nadenken over het onderliggende doel van de bijsluiter: de patiënt motiveren tot optimaal gebruik van zijn therapie. Waarom is dat essentieel farmaceutisch communicatiemiddel blijven hangen in de papieren wereld van vorige eeuw?
Tweemaal in de aandacht
Je kon er afgelopen zaterdag in De Standaard bijna niet naast kijken: “Gezocht: 3.000 bijsluiterlezers”. Nog een goed jaar te gaan en alle geneesmiddelenbijsluiters zullen de leesbaarheidstest moeten hebben doorstaan. Dat is een strak onderzoek, waarvan de regels minutieus beschreven zijn in (weinig leesbare) Europese instructies. Daarbij moeten twee opeenvolgende panels van tien proefpersonen na het lezen van de bijsluiter het antwoord geven op een reeks inhoudelijke vragen: Mag je dit geneesmiddel nemen wanneer je zwanger bent? Mag je het nemen in combinatie met een ander geneesmiddel? Enz.
En toevallig, diezelfde week, valt een dringende, belangrijke mededeling van de DGO in de mailbox, waarbij GSK uitlegt dat er een spijtige fout is geslopen in de Franstalige bijsluiter van enkele loten Combodart capsulen. In plaats van de aanbeveling de capsules te nemen “après le repas”, staat er – ten onrechte – “avant le repas”.
Ik gebruik met opzet in deze Nederlandse tekst de Franse termen, want de fout staat ook alleen in de Franse bijsluiter. Het duurde even voor ik door had dat GSK in zijn Nederlandstalige mededeling de bewuste foute zin zelf eerst naar het Nederlands had vertaald om hem daarna te corrigeren. En dat terwijl er met de Nederlandstalige bijsluiter helemaal niks aan de hand is.
De zeer wetenschappelijke uitleg over de redenen waarom het medicament na het eten moet genomen worden (die er terecht werden bijgegeven!), was ook niet direct klaar voor consumptie door een breed publiek. Maar daar zijn we gelukkig apothekers voor: wij vertalen wel wat er staat, wanneer de volgende bejaarde heer met vergrote prostaat en een voorschrift voor Combodart voor ons staat.
Leesbaarheid
Daar gaat het hier over: leesbaarheid. Hoewel; eigenlijk gaat het veeleer over “begrijpen” en over “acting concordingly”(overeenkomstig handelen). Ik gebruik met opzet de Engelse term, want het uiteindelijke doel is “concordance” (de moderne versie van “compliance”).
In “concordance” zitten voor mij zowel het begrip “gelijkstemmig” als “met het akkoord van”. Daar gaat het bij geneesmiddelengebruik uiteindelijk om: dat de patiënt de therapie volgt zoals ze voorgeschreven is omdat hij er helemaal achter staat. Voor dat laatste zijn twee dingen noodzakelijk. Enerzijds dat de patiënt een aantal dingen echt begrijpt: wat hem scheelt, welke medicatie hij hiervoor krijgt, hoe die werkt, hoe en waarvoor de behandeling dient. Anderzijds dat hij, al dan niet door die dingen echt te begrijpen, voldoende gemotiveerd is om de behandeling optimaal te volgen.
Motivatie
Vaak is goed begrijpen op zich niet genoeg om voldoende en blijvend gemotiveerd te zijn. Motivationele mechanismen zitten immers veel dieper geworteld. Wat we denken of geloven over onze ziekte en therapie; ingebakken gedragingen die komen uit onze cultuur en opvoeding; wat onze omgeving zegt of denkt; enz.
In veel gevallen zouden motivationele technieken ingezet moeten worden. De meest inventieve en creatieve zorgverstrekkers durven ook al eens grijpen naar het spelenderwijze of “ in onderlinge competitie” bijsturen van het geneesmiddelengebruik. Compliance kan ook fun zijn; de AA en de Weight Watchers hebben al lang begrepen hoe een beetje “peer pressure” en competitiviteit kunnen helpen.
Leg voor uzelf hier maar een mentaal bruggetje naar de Wii, die een machtig wapen blijkt te zijn om mensen met plezier aan het sporten te krijgen of althans regelmatig de noodzakelijke minimale beweging te doen nemen om gezond te blijven.
Zoek het zelf maar
Maar terug naar onze twee uitgangspunten. Bedrijven als Pharmavize (Harry Christiaens) en aMace (Lies Leemans) doen grote en eerlijke inspanningen om bijsluiters beter leesbaar te maken. Maar tegelijkertijd klinkt er terechte kritiek op het strakke keurslijf waarin Europa de bijsluiters duwt.
Ik surf even naar www.e-bijsluiters.be en ben in enkele muisklikken al bij de (juiste!) Franstalige bijsluiter van Combodart. Maar dan moet ik dik anderhalve bladzijde zoeken naar het fameuze zinnetje dat zegt wanneer en hoe ik het medicament moet innemen.
Ik heb me altijd afgevraagd waarom die belangrijke en meest essentiële informatie zo diep begraven moet liggen. Waarom mag men geen écht leesbare bijsluiters maken? Je zou ze bijna moeten kunnen lezen als een roman of alleszins als de eerste de beste gebruiksaanwijzing van een MP3 speler (die op zichzelf al intuïtief genoeg is om zonder bijsluiter te gebruiken).
Waarom moeten bijsluiters vandaag op een website nog steeds ogen als ingescande papieren documenten? Zonder intuïtief doorklikken naar wat je zoekt? Zonder interactiviteit? Zelfs zonder een zoekfunctie op sleutelwoorden of rubriektitel. De titels in de rechterkolom naast de bijsluiter op het scherm brengen je vandaag hoogstens naar de juiste pagina; van dan af moet je zelf maar verder zoeken.
Geen kritiek. Wel nadenken
Laat één ding heel duidelijk zijn. We zitten allemaal gevangen in het wettelijk keurslijf dat we onszelf hebben aangemeten. Ik kan me levendig inbeelden hoeveel slapeloze nachten het incident bij GSK heeft gekost en hoeveel over-en-weer gebel met het Agentschap (en de DGO) er moet zijn geweest voor de belangrijke mededeling uiteindelijk de (internet- en post)deur uit kon. Want met de wetgeving wordt daar niet gelachen. En dat is maar goed ook. Er zijn al voor mindere zaken intrekkingen geweest.
Dit stukje is dus niet geschreven als een kritiek. Maar wanneer gespecialiseerde bedrijven het opgelegde leesbaarheidsonderzoek uitvoeren en ze stellen daarbij vast dat – ondanks goede bedoelingen – de huidige Europese wetgeving zijn doel voorbij schiet, moet ons dat aan het nadenken zetten.
Nadenken hoe het beter kan, met moderne, sterke en motiverende middelen, die de patiënt helpen begrijpen wat er schort en waarom hij door zijn medicatie beter zal worden. Moderne communicatiemiddelen, die ervoor zorgen dat patiënten “gelijkstemmig” en met volle akkoord hun therapie optimaal respecteren.
Nadenken hoe we de trage, al te bedachtzame machine van de wetgeving een bocht kunnen laten maken in de richting van echte, patiëntvriendelijke en vlot lezende bijsluiters.
En tenslotte ook nadenken wanneer het fout loopt, zoals met Combodart. Want vandaag bestaan er ook moderne communicatiekanalen om apotheker en patiënt te verwittigen, zoals het Aegate systeem. Dat had dit geval (tijdelijk en eventueel zelfs selectief bij Franstalig gebruik) niet alleen de aandacht van de apotheker kunnen trekken op het (tijdelijke) probleem. Het had meteen mogelijk gemaakt om “just in time” met één klik een gecorrigeerde bijsluiter af te printen en mee te geven.
Dirk Broeckx – 7 oktober 2010
‹‹Back
