| ‘eHealth heeft geen business case, de behandeling/product heeft er een’. Dat is allicht het meest fundamentele leerpunt uit het unieke “Co-creatieboek eHealth”, geschreven door 54 auteurs. Samen met 200 proeflezers, die co-creëerden, kwam dit boek tot stand onder impuls van NICTIZ (nog maar eens). Het is verplichte literatuur voor al wie beleidsmatig of hands-on bezig is met het implementeren van e-health. Geen business case op zich
De belangrijkste les die ik uit dit boek onthoud, is dat e-health op zich geen business case heeft, maar dat het wel een essentieel deel is van elk nieuw zorgmodel. En dat laatste heeft wél een business case. Je hoort het de laatste tijd gelukkig al wat minder, maar wie beweert dat je met e-health kan besparen, dwaalt. De kost of investering zit niet zozeer in de hardware of software, wel het change management (de moeite en de tijd die nodig is om het gebruik vlot en algemeen ingeburgerd te krijgen). En terwijl je daar (vaak) de tanden op stuk bijt, realiseer je je pas dat e-health in feite alleen maar zin heeft (en ook vanzelf zal gebruikt worden) wanneer het een noodzakelijk en ‘onvermijdelijk’ – maar ook nuttig – onderdeel is van een nieuwe aanpak in de zorg; van een nieuw zorgmodel; van een innoverend, geïntegreerd en langdurig zorgproces. Nieuwe vormen van zorg moeten de drijfveer zijn voor gebruik. En het zorgmodel moet op zich aantrekkelijk en ‘voordelig’ zijn, niet alleen voor de overheid (ziekteverzekering), maar ook voor de patiënt | | 
| Twee semantische voetnootjes: 1. Waarom “e-health” en “eHealth”? In de schrijfwijze maken we een onderscheid tussen het algemeen gebruik van e-health (waarvan de definitie verderop in de tekst staat); dan schrijven we “e-health”. Wanneer het in de engere zin van het woord over het overheidsplatform en zijn diensten gaat, dan schrijven we “eHealth”. 2. Alles wat in cursief staat op deze pagina is min of meer letterlijk geciteerd uit het boek. Soms is de tekst wat ingekort of lichtjes aangepast, om de leesbaarheid te verhogen. | | En het moet bovenal aantrekkelijk zijn in de ogen van de zorgverstrekkers (allemaal samen). Investeer dus in het aantrekkelijk maken van medicatieschema’s en mensen zullen vanzelf de nodige tools en applicaties beginnen te gebruiken. Geef incentives aan wie ze maakt en gebruikt en de rest volgt vanzelf. Maar laten we beginnen bij het begin: De Definitie van e-health
Van robots in de care tot serious gaming in de fysiotherapie; van apps tot online communities; van e-consults voor patiënten tot beeldcommunicatie tussen zorgverleners. Het is allemaal “e-health” en die spraakverwarring is typisch voor het gebrek aan gemeenschappelijke ‘gedragen’ visie. Het boek start dan ook met het geven van een simpele en pragmatische definitie: eHealth is het gebruik van nieuwe informatie en communicatietechnologieën, en met name internet-technologie, om gezondheid en gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren. Aangevuld (pag. 42) met een overzicht van een mogelijke indeling van eHealth-toepassingen naar technologie. En we schakelen meteen door naar enkele lijstjes, die de waarde en zin van dit boek en van e-health goed samenvatten: Vaststellingen op het terrein
We zijn er nog lang niet (zelfs in Nederland !): - eHealth op de werkvloer is helaas vaak nog geen kwestie van ‘plug and play’;
- procesinnovatie is ingewikkeld;
- zorggebruikers en zorgverleners ervaren bij sommige toepassingen onvoldoende meerwaarde;
- beoogde gebruikers zijn niet altijd bekend met de mogelijkheden.
De aanbevelingen van Nictiz zijn: - Maak zorggebruikers duidelijk wat er kan.
- Geef online dossierinzage aan patiënten, om te beginnen in het medicatiedossier.
- Versterk de informatie-uitwisseling.
- Vergroot de eHealth-deskundigheid onder zorgverleners.
Een dilemma bij eHealth is dat we vaak de mogelijkheden van een integraal systeem wel zien, maar dat het in de praktijk moeilijk is om tot die integraliteit te komen. Wij pleiten dan ook voor een fasering van implementatie. Voer systemen bijvoorbeeld in per proces en afdeling en ga pas verder als het foutloos draait. 10 Strategische Aanbevelingen: - De technologie is niet het probleem, alles is er al: De aandacht zal daarom vooral moeten uitgaan naar het grootschalig implementeren van wat er al is en al werkt.
- Focus met subsidies op implementatie in plaats van ontwikkeling: grootschalige implementatie van eHealth vormt een grote uitdaging.
- Implementeer in co-creatie tussen zorggebruiker én zorgverlener: een andere oorzaak van het lage eHealthgebruik is dat innovaties veelal aanbod- en technologiegericht worden ontwikkeld. Implementatie vindt veelal plaats op basis van “oplossing zoekt probleem” in plaats van andersom.
- Laat eHealth-oplossingen meer onderdeel zijn van bestaande netwerken, social media, collectiviteiten en communities.
- Geef zorggebruikers meer invloed en inspraak door een Persoonsgebonden eHealth Budget. Om de invloed van zorggebruikers rond zelfmanagement en eHealth te vergroten, moeten zij de mogelijkheid krijgen om zelf te bepalen welke vorm van eHealth het beste bij hen past.
- Differentieer naar context en populaties: de zorgproblematiek en urgentie voor eHealth is context- en populatiegericht bepaald. Om eHealth succesvol op te schalen, wordt het de kunst om te laveren tussen “maatwerk” en “standaardisatie”. Standaardisatie als basis voor de techniek is gewenst om de schaalvoordelen te realiseren. Maatwerk daarentegen is gewenst voor de eindgebruiker om een oplossing op maat te krijgen
- Met eHealth nieuwe markten, verdienmodellen en kansen pakken: eHealth wordt door veel zorgverleners nog als een bedreiging gezien. Zij vrezen overbodig te worden of minder geld te krijgen. eHealth kan echter ook worden ingezet om kansen te pakken.
- Greenfield als veranderstrategie: het creëren van een nieuw label naast de bestaande (legacy) organisatie. Onderdeel van een veranderstrategie kan zijn dat jonge en/of andere meer veranderingsgezinde artsen en zorgprofessionals meer mogelijkheden krijgen om de “lead” te nemen in de verandering. Op dit moment lopen honderden haio’s en technische geneeskundigen tijdens hun werkervaringstages het risico dat de niet-veranderingsgezinde artsen en zorgprofessionals de innovativiteit remmen cq teniet doen.
- Integreer bestaande eHealth-kennis in opleidingen en stimuleer assemblage: het feitelijke gebruik van eHealth-innovaties in de praktijk en de mogelijkheden die deze innovaties bieden, liggen helaas nog geregeld ver uit elkaar. Om de acceptatie van eHealth bij zorgprofessionals te vergroten is het nodig om eHealth-kennis en –ervaring, en de praktijk van het werken met beschikbare en bewezen innovaties in de opleidingen van de zorgprofessionals te integreren.
- Crowdfunding kan een goed alternatief zijn om financiering voor een innovator of zorgverlener te realiseren.
Zelfredzaamheid aanmoedigen. De patiënt is “eigenaar”
Wie zelf bloeddrukmeting gegevens (digitaal) kan voorleggen aan de arts (en apotheker !) zou korting moeten krijgen. Zorg ervoor dat patiënten steeds toegang moeten (kunnen) krijgen tot hun eigen gegevens. Vandaag schermen we als zorgverstrekkers de gegevens veel te veel af naar de patiënt. Discussie met (vooral) artsen beginnen meestal vanuit de premisse dat toegang tot alle gegevens de patiënten gaat schaden (of minstens dat ze er niks van gaan snappen). Terwijl je eigenlijk moet beginnen met de vele situaties waarbij e-health de patiënt meer zal betrekken bij (de coördinatie van) zijn zorg. Wij zijn slechts de bewaarders van gegevens die eigendom zijn van de patiënt en die verzameld werden bij het leveren van zorg, betaald door de gemeenschap. Experimenteren aanmoedigen
Zorg voor regelarme zones waarbinnen geëxperimenteerd kan worden. Vandaag is KB 78 het vaste en onwrikbare obstakel dat vrij(er) delen van gegevens, schuiven met rollen en echte samenwerking telkens weer afremt of onmogelijk maakt. Het KB is er ogenschijnlijk niet om de patiënt te beschermen, maar wel als laatste juridische reddingsboei om schotten, silo’s en schrik voor territoriumverlies nog zo lang mogelijk boven water te houden. Wijknetwerken
Op pag.80 wordt een moedige lans gebroken om Wijknetwerken op te starten, inclusief een wijkwebsite, waar patiënten, mantelzorgers en alle zorgverstrekkers elkaar digitaal kunnen ‘vinden’. Het voordeel hiervan is dat iedereen op gelijke voet kan bijdragen aan het uitbouwen van het lokale netwerk. Vandaag is het in België aartsmoeilijk een lokaal netwerk te laten functionneren, tenzij de huisartsen eerst mee zijn. En dat durft hier en daar nog wel eens haperen (om het voorzichtig te zeggen). Ik dacht meteen aan het voorbeeld van Living it Up uit Schotland, waar gemeentelijke websites / portalen alle elementen van welzijn, sociaal netwerk en gezondheidszorg integreren en samen aanbieden. Behoeften en percepties
Er wordt ook lang stilgestaan – met flink wat voorbeelden en verhalen – bij de percepties en behoeften van patiënten en zorgverstrekkers. Dat geeft inzicht in de verschillende drijfveren en obstakels, bekeken door de bril van de diverse stakeholders. Implementeren is immer ¾ change management en dat begint bij mensen ‘goesting’ laten krijgen. Begrijpen wat hen tegenhoudt (klassiek: geen geld en geen tijd) of wat hen kan aanmoedigen (hands-on ervaren dat je als patiënt zelfredzaamheid en rust gaat winnen; voor de zorgverstrekker: gebruiksgemak en de zekerheid dat je geen tijd gaat verliezen, maar integendeel kan winnen). Succesverhalen van peers zijn beter dan argumenten of theoretische beschouwingen. (Omgekeerd blijft het me verbazen hoe weinig we echt en grondig testen en proefrijden in België. Vandaar dat we ook te weinig doorleefde succesverhalen hebben, want die zouden uit grondige testfases vanzelf naar voor moeten komen). Enkele bijdragen van jonge artsen zorgen voor een frisse wind, boordevol vernieuwende praktische toepassingen. Ruim 40 pagina’s catalogus
Van pag. 158 tot 202 wordt een haast eindeloos aanbod beschreven van bestaande e-health toepassingen, apps en services , die vandaag al gebruikt worden in Nederland. Ze staan netjes alfabetisch, telkens met een woordje uitleg waarom en hoe ze gebruikt worden. Een beetje sombere toekomstvisie
Wat zal de rol van eHealth zijn in 2025?
Als het tempo van de komende 11 jaar gelijk is aan dat van de afgelopen 11 jaar, dan wordt het effect niet zo groot ! Want om eHealth de groei te laten doormaken die het verdient zal daadwerkelijk werk gemaakt moeten worden van het herontwerpen van zorg met inzet van innovatieve technieken, veranderde werkprocessen, onderwijs en preventie. Stapsgewijs zullen nieuwe diensten geïntroduceerd, opgeschaald en vergoed moeten worden ten koste van bestaande dure zorgprocessen. Hierbij heeft het de voorkeur om te beginnen met het laaghangend fruit: het uitbouwen van diensten die zich reeds bewezen hebben en die hun weg bij een groot aantal zorgverleners en vragers gevonden hebben. eHealth zal het mogelijk maken dat regionale ziekenhuizen zich beperken tot zorg voor moeilijke, ernstige en sociaal zwakkere patiënten in hooggespecialiseerde zorg. In tal van perifere centra in de woonwijk - huisartsenpraktijken, apothekers, opticiens, fysiotherapiepraktijken en anderen - zal de routinematige zorg dichtbij de patiënt geleverd worden door mantelzorgers en paramedici onder regie en supervisie van de huisarts en de medisch specialist. Bij gelijkblijvende budgetten kan deze innovatieve efficiënte zorg alleen ten koste van bestaande dure zorg gerealiseerd worden. Caleidoscoop van meningen
Het Co-creatieboek eHealth is een compilatie van tientallen artikels, bijeen gebracht in de laatste helft van 2014, waarbij 250 Nederlandse experten hun meningen en ervaringen bundelden rond het implementeren van e-health. Ze kwamen uit alle hoeken: patiëntenorganisaties, zorgverzekeraars, instellingen en zorgverstrekkers, software leveranciers, overheid… Hoewel je soms de typisch Nederlandse situaties en omstandigheden er wat moet uitfilteren, zou dit boek (dat alleen gratis, in pdf versie bestaat) verplichte lectuur moeten zijn voor al wie – ook in ons land – bezig is met het implementeren van e-health. De auteurs adviseren hun minister van Volksgezondheid nadrukkelijk het boek helemaal te lezen. Ik hoop dus ook stilletjes dat Maggie De Block en haar medewerkers het ook gaan doen… Maar stel de verwachtingen juist in, want het is best overweldigend: de 336 pagina’s barsten van schier eindeloze hoodstukjes, elk met een eigen invalshoek. Halfweg moet je even doorbijten om de parels (zelfs briljanten) tussen de bergen opinies, change- en implementatiemodellen te vinden: - een heldere uitleg hoe het Amerikaanse concept van ‘Meaningful use’ eigenlijk echt in elkaar zit (pag. 272).
- een sterk gedocumenteerd stuk over Zelfmeting (pag. 277).
- Zorgfunders is een crowdfunding initiatief dat navolging vredient (pag. 293)
Het is een inspirerende caleidoscoop van meningen en lessons learned die je wil onthouden en toepassen. Dirk BROECKX – 14 maart 2015 Co-creatieboek eHealth
Downloadbaar: KLIK HIER
of: http://www.zorginnovatieboek.nl/wp-content/uploads/Cocreatie_eHealthboek.pdf | 
