Zijn het de nakende verkiezingen of is het gewoon omdat iedereen ervan overtuigd geraakt dat de gezondheidszorg en de ziekteverzekering aan een grondige re-engineering toe is ?

Hoe dan ook kan ik er deze maand elk van de drie bijdragen aan wijden: ‘lijstjes’ met actiepunten, voorstellen en ‘bakens’ die uitgezet worden door vooraanstaande opinie- en beleidsmakers. Drie experts die niet alleen het huidige systeem van binnen en van buiten goed kennen, maar die daarenboven de moed hebben om het huidige – nochtans behoorlijk goed draaiende – model fundamenteel in vraag te stellen.

Ik start vandaag met RIZIV Administrateur-Generaal Jo De Cock, die tijdens de 50-jarige viering van het RIZIV ‘Tien Bakens voor de Toekomst’ uitzette.

Volgende week volgt het nieuwe boek van Lieven Annemans ‘De Prijs van uw Gezondheid, met een ‘Herstelplan’ met 10 pijlers. En ik rond de maand af met het lijstje dat Yves Leterme vanuit Parijs toelichtte: een  meer internationaal getint en politiek schot voor de boeg van ons gezondheidssysteem vanwege de OESO.

Een brede maatschappelijke bevraging
Wil je al een voorproefje , ga dan even naar de brochure die tijdens de 50-jarige viering werd voorgesteld en lees vooral het deel over Bakens voor de Toekomst .

De tekst is opgemaakt door de RIZIV-administratie op basis van input van de verschillende stakeholders die zetelen in de beleidsorganen van het instituut. Via een proces van maatschappelijke dialoog, samen met de Koning Boudewijnstichting, wil de RIZIV top uiteindelijk, tegen eind van het jaar,  komen tot een beleidstekst die door de beleidsorganen wordt goedgekeurd.
Sinds 1964 is de ziekte- en invaliditeitsverzekering al permanent hervormd en in feite enorm geëvolueerd. Maar het instituut heeft al enkele decennia de gewoonte om zichzelf in vraag te blijven stellen.

De 50 jaar van de ziekte- en invaliditeitsverzekering wordt nog eens extra aangegrepen om na te denken over het financieel voortbestaan van het systeem, over de toegankelijkheid en de kwaliteit van het systeem in de toekomst.

• Netwerksamenwerking zal niet alleen op het terrein, maar ook bij het overleg de norm moeten worden: diverse partijen (rond meerdere projecten naast elkaar) zullen zonder veel vaste structuren en spelregels evenwichtige afspraken moeten leren maken. Dat staat diametraal tegenover de huidige toestand, waar elk beroep apart binnen zijn eigen ‘overleg koker’ over zijn eigen budget onderhandelt.
  Daarenboven (en dat is een nog grotere paradigma shift !) zal men in de toekomst moeten leren afronden met duidelijke (multilaterale) ‘akkoorden’, die dynamisch kunnen bijgesteld worden, in plaats van elke regel te betonneren in Wetten en Besluiten. Daar zou veel tijd, geld en energie rond de besluitvorming kunnen mee gespraard worden.
• De ‘paradigma shift arbeidsonbekwaamheid’ (lees: mensen geleidelijk, maar vooral sneller terug inschakelen in het arbeidsproces) zou ook mogen uitgebreid worden naar de eindeloopbaan: nu wordt men, eenmaal gepensioneerd, als een soort gehandicapte definitief op non-actief gezet. Dat kan ook anders!
• De focus op ‘kwaliteit, meer dan ooit’ veronderstelt een permanente zoektocht naar benchmark gegevens en –meetinstrumenten. Op het terrein een cultuur ontwikkelen waarbij men – bottom up ! – zelf praktijk richtlijnen en meetpunten vastlegt, zal veel tijd en goodwill vergen. Maar investeren in een solide basis van vertrouwen, opdat zorgverstrekkers niet langer schrik zouden hebben om hun eigen werk en output meetbaar, onderling vergelijkbaar en tegenstelbaar te maken, zal op langere termijn voor iedereen kosten-effectief blijken te zijn.
• Het ‘herijken van betalingsmechanismen’ wordt geschetst in drie richtingen: ‘forfaits’ moeten geleidelijk en gedeeltelijk ‘betaling per prestatie’ vervangen; er moet een mix komen tussen een ‘vast’ en een ‘variabel’ deel van de vergoeding (met name gelinkt aan kwaliteit) en de “prijs van het product” moet geleidelijk wijken voor het “honorarium voor de zorg”. In alle drie is de ondertoon dus: niet langer betalen voor de producten of prestaties die je levert, wel voor de output en de resultaten die je daarmee realiseert.
• Een opvallend expliciet afwezig concept in dit hoofdstuk is ‘kosten-effectiviteit’ (doelmatigheid), waar – zoals u zal merken – Annemans zeer sterk voor pleit.

Verantwoordelijkheid
Bij de bevraagde stakeholders doet ‘verantwoordelijkheid’ in eerste instantie blijkbaar denken aan ‘controle op misbruik en fraudebestrijding’. Dus gaat het hier, kijkend naar de toekomst, over profielanalyse van zorgverstrekkers, thema onderzoeken door de ziekenfondsen en patiënten sensibiliseren (waarbij niet meteen aan financiele responsabilisering wordt gedacht).
Hier mis ik denkpistes zoals ‘empowerment’ (van patiënten en zorgverstrekkers) om zelf de regie van de zorg in handen te nemen en ‘verantwoord omgaan’ met de eigen gezondheid en deze van de patiënten. Transparantie op vlak van handelen en resultaten of patiënten en zorgverstrekkers samen ondersteunen opdat ze de juiste keuzes zouden maken, werkt beter dan hoofdzakelijk energie te steken in het verwijderen van de rotte appelen in de mand.

Het laatste hoofdstuk in het lijstje is een oproep tot pro-activiteit en creativiteit voor het RIZIV, met een aantal zeer zinvolle accenten: kennisbeheer verder ontwikkelen (hopelijk de berg nuttige informatie bij de ziekenfondsen eindelijk zinvol ontginnen?); efficiënter overleg en controle (zie hierboven); administratieve vereenvoudiging; meer informatie en communicatie…

Voor wie liever nostalgisch achterom kijkt
Voor wie geen zin meer heeft om nog verder ‘vooruit’ te kijken, maakte het RIZIV een (mooi in beeld gebrachte) film met getuigenissen van sleutelfiguren uit 50 jaar RIZIV.

Het is dus een viering met voor elk wat wils !

Dirk BROECKX – 14 februari 2014